2. Generativní orgány
B/ GENERATIVNÍ ORGÁNY
Květ
· = soubor přeměněných listů přizpůsobených k pohlavnímu rozmnožování
· stavba květu:
Květní stopka
Květní lůžko
Květní obaly
· dělí se:
o nerozlišené – okvětí (P)
o rozlišené – kalich (K)
§ koruna (C)
o chybí – bezobalové rostliny
Reprodukční orgány
· tyčinka
o samčí pohlavní orgán
· pestík
o samičí pohlavní orgán
Květní obaly
· nepodílejí se přímo na rozmnožování
· -> funkce je ochranná a ekologická (láká opylovače)
· volné nebo srostlé
· uspořádány buď v kružnici, nebo ve šroubovici
· květy bez květních obalů = květy bezobalné (např. vrba)
1) Nerozlišené květní obaly – tvarem i barvou
· = okvětí
· květy stejnoobalné
o např. tulipán – volné okvětní lístky
§ konvalinka – srostlé okvětní lístky
· typické je okvětí pro rostliny jednoděložné
2) Rozlišené květní obaly – tvarem i barvou
· = kalich a koruna
· květy různoobalné
· kalich – zelený
o funkce ochranná
o vnější
o např. hořčice rolní – volné kališní lístky
§ hluchavka – srostlé kališní lístky
· koruna – barevná
o vnitřní
o funkce lákání opylovačů
o např. hořčice – volné korunní lístky
§ hluchavka – srostlé korunní lístky
Vlastní reprodukční orgány
· zajišťují pohlavní rozmnožování
Tyčinka
· samčí pohlavní orgán
· vytváří pylová zrna
· prašník – dva prašné váčky
o každý je ze dvou prašných pouzder
§ -> 4 prašná pouzdra
o uvnitř se tvoří haploidní pylová zrna
· andreceum (A) = soubor tyčinek v květu
Pestík
· samičí pohlavní orgán květu
· vzniká srůstem jednoho nebo více plodolistů
· gyneceum (G) = soubor plodolistů v květu
· blizna – lepkavá, slouží k zachytávání pylu
· semeník – uzavírá vajíčka
o 3 typy
§ svrchní
§ spodní
§ polospodní
Souměrnost květu
a) květ souměrný
· jedna rovina souměrnosti
· př. hluchavka
b) květ pravidelný
· více rovin souměrnosti
· př. jabloň
Pohlavnost květu
a) květ oboupohlavný
· tyčinky i pestík
· většina krytosemenných rostlin
· př. tulipán
b) květ jednopohlavný
· prašníkový – pouze samčí
· pestíkový – pouze samičí
· jednodomá rostlina
o jednopohlavné samčí a samičí květy jsou odděleně na jedné rostlině
o např. kukuřice
· dvoudomá rostlina
o na jednom jedinci jen květy samičí a na jiném jedinci jen květy samčí
o např. kopřiva, chmel, jinan, vrba
Květní vzorec
· rychlé vyjádření základní charakteristiky květu
· např. zvonek:
Květenství
· soubor květů uspořádaných na společném stonku
1) Hroznovitá květenství
· postranní stonky nepřerůstají stonek hlavní
· rozkvétají ze spodu nahoru, od obvodu ke středu
a) hrozen
· např. rybíz
b) klas
· např. jitrocel
c) jehněda
· např. bříza
d) okolík
· prvosenka
e) úbor
· smetánka lékařská
f) hlávka
· jetel
g) palice
· kukuřice
2) Vrcholičnatá květenství
· postranní stonky přerůstají stonek hlavní
· rozkvétání naopak od hroznovitého květenství
a) mnohoramenný vrcholík
· bez černý
b) vidlan
· dvouramenný vrcholík
· čeleď hvozdíkovité
c) vijan
· jednoramenný vrcholík
· pomněnka
· květenství dělíme na:
1) Jednoduchá květenství
2) Složená květenství
· vznikají kombinací dvou jednoduchých květenství stejného nebo různého typu
a) složený okolík
· z několika okolíčků
· např. miříkovité rostliny (kopr)
b) složený klas
· klas z klásků
· např. pšenice, ječmen, žito
c) lata
· hrozen z hroznů
· např. vinná réva, šeřík
Semeno (viz. níže)
· mnohobuněčný útvar, vzniká na mateřské rostlině po oplození vajíčka
Vajíčka
· jsou ukrytá v semeníku, mnohobuněčné útvary
· stavba:
o pletivné jádro
o zárodečný vak
§ vaječná buňka (samičí pohlavní buňka – haploidní)
§ jádro zárodečného vaku (diploidní)
o 1-2 vaječné obaly
§ kryjívajíčko
o otvor klový
§ tudy proniká pylová láčka
Opylení
· = přenesení pylových zrn z tyčinek na bliznu
· dva typy opylení:
o samosprašnost
§ samoopylení
§ rostlina se opylí vlastním pylem
§ málo časté
o cizosprašnost
§ cizím pylem z rostliny téhož druhu
§ většina rostlin
· přenos pylu:
o hmyzosnubné rostliny (entomogamie)
§ 80% rostlin opylováno hmyzem
o větrosnubné rostliny (anemogamie)
§ větrem (20% rostlin)
Oplození
· pylové zrno po dopadu na bliznu vzklíčí v pylovou láčku
o diferencují se:
§ 1) vegetativní buňka (vyživovací)
§ 2) 2 spermatické buňky
· 2 samičí gamety (n)
· dvojí oplození u krytosemenných rostlin
· pylové láčky prorůstají čnělkou k semeníku
o -> klovým otvorem až k zárodečnému vaku
o -> dvojité oplození:
o 1) spermatická buňka splývá s vaječnou buňkou
§ -> výsledkem je zygota (2n)
· -> zárodek (embryo) rostliny
o 2) druhá spermatická buňka splývá s jádrem zárodečného vaku
§ -> výsledkem je živné pletivo = endosperm (3n – triploidní)
· -> výživa zárodků
o -> celé vajíčko se mění v semeno
o ->semeník se mění v plod
Semeno
· je mnohobuněčná rozmnožovací částice semenných rostlin
· -vyvíjí se z oplozeného vajíčka (po opylení a oplození se vajíčko přemění na semeno)
Plně vyvinuté semeno obsahuje:
o osemení
o živné pletivo
o zárodek
1. osemení
o vzniká z obalů vajíčka, má ochrannou funkci
o jizva (pupek) - místo, kde bylo semeno připojeno k poutku(viz obr.)
o osemení může být: kožovité - jírovec nebo blanité - podzemnice olejná.
2. živné pletivo (endosperm)
o nachází se uvnitř semene, vyživuje zárodek
o vzniká splynutím spermat.buňky s jádrem zárodečného vaku
o obsahuje zásobní látky (bílkoviny, tuky, škroby) nutné při klíčení semene.
o některá semena mají většinu zásob.látek v dělohách (zárodeč.listech), např.fazol
3. zárodek = embryo
o vzniká z oplozené vaječné buňky (oosféry)
o je to nejmladší vývojové stadium rostliny
o části zárodku:
§ a) kořínek (radicula)
§ b) podděložní stonkový článek (hypokotyl)
§ c) vzrostný vrchol (plumula)
§ d) dělohy (cotyledones)
Náhledy fotografií ze složky Botanika